Khi nhắc đến những thiên tài toán học thì không thể không nhắc đến John Forbes Nash. Ông là nhà toán học thiên tài và là người duy nhất đạt 2 giải thưởng cao quý: Nobel Kinh tế năm 1994 và Abel năm 2015 (được coi như “Nobel Toán học”). Cuộc đời của ông vụt sáng trở thành nhà toán học lỗi lạc tuy nhiên cũng phải đấu tranh trong nhiều năm với chứng hoang tưởng trong 30 năm. Cùng diendaniso.com đi tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của nhà toán học thiên tài này trong bài viết ngày hôm nay
Nội dung
JOHN FORBES NASH LÀ AI ?
Khi nhắc đến John Forbes Nash người ta thường nhắc đến một thiên tài Toán học của thế kỷ thứ 20. Nash sinh ngày 13 tháng 6 năm 1928 tại ở Bluefield, West Virginia. Gia đình Nash thuộc gia đình trí thức khi cha của ông là một kỹ sư điện tử tại Công ty Điện lực Appalachian, mẹ (Marganet) là giáo viên dạy tiếng Anh và tiếng La Tinh.
Ngay từ khi còn nhỏ thì cậu bé Nash đã sớm tỏ ra có tính tình khá hướng nội. Ông không ham chơi đùa mà chỉ thích đọc sách. Khi nhỏ ông đã bộ lộ ra một năng khiếu toán học và được bố mẹ nhận ra. Từ đó ông đã được cha mẹ cho theo học chương trình toán cao cấp ngay khi còn đang học trung học. Nhờ việc học giỏi thì Nash đã nhận được học bổng của học viện Công nghệ Carnegie (nay là trường đại học Carnegie Mellon University).
Chàng trai Nash đã lấy được bằng thạc sĩ ngay khi tròn 20 tuổi và được 4 trường Đại học đồng thời nhận anh: Harvard, Princeton, Chicago và Michigan.Trong thư giới thiệu Nash đi học tiếp, GS Duffin viết: He is a mathematical genius (Người này là một thiên tài toán học).
Sau lời giới thiệu của vị giáo sư đó thì chủ nhiệm khoa toán của ĐH Princeton hết sức quan tâm và mời Nash đến sớm với lời hứa cấp cho anh học bổng học bổng John S. Kennedy trị giá 1150 USD.
John Nash nhanh chóng trở thành ngôi sao mới trên bầu trời Princeton. Trong hai năm 1950 và 1951, Nash công bố mấy bài báo khoa học, trong đó có 2 bài quan trọng: Điểm cân bằng trong trò chơi N người (Equilibrium Points in N-person Games) và Trò chơi bất hợp tác (Non-cooperative Games). Anh đề xuất và định nghĩa khái niệm Cân bằng bất hợp tác (Non-cooperative equilibria, sau này gọi là Cân bằng Nash, Nash equilibrium), một đột phá khuôn khổ của Trò chơi kết cục zero (zero-sum game).
Những nghiên cứu nói trên đã được tập hợp trong bản luận án tiến sĩ dày 28 trang của Nash viết về lý thuyết trò chợ trở thành căn cứ khoa học và khiến ông nhận được giải Nobel Kinh tế.
THIÊN TÀI TOÁN HỌC BỊ BỆNH TẬT BỦA VÂY
Thiên tài toán học này lấy người vợ là một nữ sinh ưu Tú chuyên ngành Vật Lý ở M.I.T. những tưởng cuộc sống sẽ hạnh phúc nhưng sau đó hai năm ông bắt đầu xuất hiện vấn đề về tâm thần khi vợ ông đang mang thai con trai.
Lúc này ông rơi vào trạng Thái bị tâm thần phân liệt. Đầu óc ông luôn bị ám ảnh bởi các con số trên tờ báo xuất bản với thông điệp mã hóa mà chỉ ông mới đọc được
Khi bệnh tình tăng nặng hơn thì ông phải nhập viện. Lúc này bắt đầu bước trượt dốc dài của nhà toán học thiên tài với những đợt điều trị kéo dài ngày một nhiều
Trong suốt 30 năm sau đó ông thường đi lang thang tại khuôn viên của trường Princeton. Nơi đây ông thường viết những công thức không thể hiểu nổi trên những tấm bảng đen ở Fine Hall chính tại đây ông đã có những thành tựu toán học đáng kinh ngạc nhiều năm về truớc.
Vì tình trạng bệnh của mình mà ông dường như biến mất khỏi giới chuyên môn. Nhiều người đồn đoàn ông đã chết, số khác đồn ông vừa trải qua một cuộc phẫu thuật thùy não.
CHIẾN THẮNG BỆNH TẬT NHỜ TÌNH YÊU
Cho dù bệnh tật nhưng may mắn đến với Nash khi có gia đình họ trợ và động viên ông. Bà Alicia ly hôn với ông năm 1963 nhưng tiếp tục dang tay đón ông về sống cùng vào năm 1970. Họ tổ chức đám cưới lại vào năm 2001 và sau đó họ trợ chồng và nuôi con trai bằng nghề lập trình viên máy tính. Việc người quản lý tại phòng máy tính đã cho Nash dùng tài khoản máy tính và nhờ đó ông được sử dụng máy. Trong vòng 39 năm qua Nash đau ốm nên công nghệ máy tính dường như đã làm cho ông có sự cải tiến khá tích cực giảm dần chứng hoang tưởng
Như một phép màu cuối thập niên 80 bệnh tật của ông thuyên giảm và ông bắt đầu trò chuyện một cách tỉnh táo với mọi người. Ông thâm chí có thể bàn bạc một số vấn đề về toán học có ý nghĩa. Việc này đã khiến cho ông được Viện Khoa Học Hoàng Gia Thụy Điển chú ý để xét trao giải Nobel Kinh tế cho lý thuyết trò chơi bất hợp tác mà ông là một tác giả đầu tiên.
Đầu năm 1990 khi đó ủy bạn Nobel bắt đầu tìm gặp tiến sĩ Nash để xem xét khả năng trao giải Nobel Kinh tế cho ông. Lúc này bệnh tình ông lắng xuống. Lúc này John Nash chia sẻ giải thưởng Nobel với hai nhà kinh tế khác là C. Harsanyi thuộc Đại học California tại Berkeley Mỹ. Và Reinhard Selten thuộc Đại học Bonn của Đức cùng nghiên cứu độc lập về một vấn đề.
Có thể nói giải thưởng Nobel chính là một vinh dự cho Nash và người thân ở tuổi xế chiều. Đây như một bước ngoặt diễn thuyết cho ông tại các hội nghị và cố gắng xây dựng một lý thuyết mới có tên với các trò chơi hợp tác.
Đến năm 2015 ông đạt thêm giải thưởng Abel cho những đóng góp và nền tảng liên quan đến lý thuyết phương trình đạo hàm riêng phi tuyến và ứng dụng của nó cho ngành giải thích hình học.
Có thể thấy được cuộc đời chìm nổi của nhà toán học thiên tài John Nash với tấm lòng nhân ái vô biên của vợ bà Alicia và đại học Princeton làm xúc động hàng triệu độc giả. Thông qua cuốn sách về cuộc đời của ông mang tên một tâm hồn đẹp dày hơn 400 trang phát hành năm 1998. Sau đó cuốn tiểu thuyết này được dựng thành phim và đạt giải Oscar lần thứ 74.
TÌM HIỂU VỀ LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI
Nash được coi là cha đẻ của Lý thuyết trò chơi nổi tiếng thế giới. Đây là mô hình toán học nghiên cứu những xung đội và hợp tác giữa những người đưa ra quyết định. Lý thuyết trò chơi có giả định đưa ra một trò chơi về cơ bản bao gồm những người chơi và quy tắc của chúng. Với mỗi người chơi muốn tối đa hóa sự hài lòng của mình bằng cách đưa ra được những quyết định. Trong quyết định này những quyết định đó bị ảnh hưởng bởi những quyết định của những người chơi khác.
Khi mô tả quá trình đưa ra quyết định dưới hình thức một bài toán tối ưu, Nash chỉ ra rằng nhiều trò chơi có xu hướng phát triển đến một trạng thái ổn định và có thể dự đoán được, hay còn gọi là Trạng thái cân bằng Nash.
Với những cách biến những doanh nghiệp trở thành một trong những người chơi trong trò chơi đó với sự vận động chính là cách tối đa hóa lợi nhuận. Lý thuyết trò chơi của Nash đã trả lời câu hỏi vốn được xem là trung tâm và tồn tại từ lâu trong Kinh tế học đó là sao doanh nghiệp lại ra những quyết định này mà không phải là một quyết định khác quan trọng hơn.
Lý thuyết trò chơi và Trạng thái cân bằng Nash còn dự đoán được trạng thái tự nhiên mà thị trường sẽ tự động điều chỉnh để hướng đến. Với mô hình tương tự này có xuất hiện trong các ngành khác nhau như khoahocj, chính trị và quân sựu trí tuệ nhân tạo. Lý thuyết trò chơi cung cấp công cụ mạnh mẽ để giải quyết những vấn đề này.
Lý thuyết trò chơi này giúp John Nash nhận được giải thưởng Nobel Kinh tế năm 1994, dù vậy, ông lúc nào cũng chỉ nhận mình là nhà toán học thuần túy.
“Những thành tựu của John đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ nhà toán học, kinh tế học và khoa học nói chung”, giáo sư Christopher L. Eisgruber, Hiệu trưởng Đại học Princeton, phát biểu sau cái chết của Nash. “Còn câu chuyện về cuộc đời ông cùng mối tình với Alicia đã làm rung động hàng triệu người bằng dũng khí của họ trong cuộc đối đầu với những thử thách không tưởng”, The New York Times dẫn lời giáo sư Eisgruber.
