Hệ sinh thái là gì? Đặc điểm và vai trò của Hệ sinh thái

Hệ sinh thái là một khái niệm vừa lạ vừa quen. Quen thuộc là do chúng ta ai cũng được học qua trong sách giáo khoa lớp 9. Lạ chính là nhiều người còn bị nhầm lẫn mơ hồ chưa thực sự hiểu về khái niệm này. Hệ sinh thái là nơi bao gồm các quần thể sinh sống và phát triển cùng nhau trong quần xã. Bài viết này diendaniso.com sẽ chia sẻ cho bạn về khái niệm hệ sinh thái – đặc điểm và vai trò của chúng trong đời sống.

HỆ SINH THÁI LÀ GÌ ?

Hệ sinh thái là một trong những khái niệm mở khá rộng. Đây là một hệ thống mở khá hoàn chỉnh bao gồm các sinh vật có sự sống và không có sự sống cùng song song tồn tại và phát triển trong môi trường được gọi là quần xã.

Những quần xã này có tác động qua lại thường xuyên với các nhân tố vô sinh của môi trường để tạo nên một hệ sinh thái hoàn chỉnh. Có thể lấy một ví dụ cho hệ sinh thái chính là một khu rừng rậm nhiệt đới amazon. Trong hệ thống rừng này có khá nhiều cây lớn nhỏ khác nhau đóng vai trò bảo vệ các cây nhỏ và động vật sống trong đó. Những sinh vật phụ thuộc lẫn nhau về chuỗi thức ăn và có tác động qua lại với môi trường sống tạo nên một hệ sinh thái tự nhiên.

NHỮNG THÀNH PHẦN TẠO NÊN HỆ SINH THÁI

Có thể thấy được trong tự nhiên có khá nhiều thành phần cấu trúc tạo nên một hệ sinh thái bao gồm cả những thực vật vô sinh và hữu sinh cùng song song tồn tại. Chúng có thể được kể đến như sau:

• Thành phần vô sinh:

+ Các chất vô cơ: Nước, dioxit cacbon, photpho,…

+ Các thành phần hữu cơ: gluxit, vitamin, hoocmon,….

+ Các yếu tố khí hậu như ánh sáng, nhiệt độ, khí áp, độ ẩm,…

• Thành phần hữu sinh của hệ sinh thái bao gồm:

+ Sinh vật sản xuất: Chính là các loại sinh vật có khả năng quang hợp và tổng hợp nên nguồn thức ăn cho mình.

+ Sinh vật tiêu thụ: Gồm có các loài động vật ăn thực vật

+ Sinh vật phân hủy: Những sinh vật này thường bao gồm các loại vi khuẩn, vi sinh vật sống dựa vào sự phân hủy các chất hữu cơ có sẵn, tham gia vào quá trình phân giải vật chất

GIỚI HẠN HỆ SINH THÁI LÀ GÌ ?

Khái niệm giới hạn hệ sinh thái chính là chỉ khả năng chịu đựng của sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định ở trong môi trường. Trong giới hạn này thì sinh vật tồn tại và phát triển khỏe mạnh ổn định. Thông thường mỗi loại sẽ có một giới hạn sinh thái khác nhau của từng giống loài.

Bạn có thể thấy được ví dụ như loài cá chép có giới hạn sinh thái từ 5.6 – 42 độ C. Nhiệt độ 5.6 được gọi là giới hạn dưới, 42 độ C là giới hạn trên. Nhiệt độ thuận lợi để cá rô phi thuận lợi phát triển là từ 20 – 35 độ C.

PHÂN LOẠI CÁC HỆ SINH THÁI

Để phân loại các hệ sinh thái hiện nay chúng ta thường sẽ dựa vào những đặc điểm sinh hóa lý để phân chia. Một số cách phân loại hệ sinh thái phổ biến hiện nay như sau:

• Hệ sinh thái trên cạn:

Đây chính là một hệ sinh thái đất liền với sự đa dạng sinh học cao về chủng loài và điều kiện môi trường. Trong hệ sinh thái này thì hệ thống các loài sinh vật sẽ được xắp xếp ở phân tầng khá phức tạp. Chúng có thể chịu các tác động bởi khá nhiều yếu tố phi sinh học mà không có hệ sinh thái nào có được.

Hệ sinh thái trên cạn thường thấy nhất chính là hệ sinh thái rừng. Đây là một trong những môi trường sống thuận lợi cho mọi loài sinh vật trên cạn. Thảm thực vật này được trải dài từ xích đạo đến điểm cực. Từ rừng mưa nhiệt đới đến rừng lá rộng ôn đới, rừng lá kim và đài nguyên.

• Hệ sinh thái biển:

Đây là một trong những hệ sinh thái thủy sinh chiếm diện tích lớn nhất trên thế giới. Chính do đại dương chiếm 2/3 diện tích trái đất. Đại dương chứa đựng hệ sinh thái được đặt trưng bởi độ mặn với các hệ sinh thái nổi bật như:

+ Hệ sinh thái gần bờ: rừng ngập mặn, bãi bồi, vùng ven biển, bãi triều,…
+ Hệ sinh thái xa bờ (vùng đại dương): Rạn san hô, vùng nước sâu, đáy biển,…
+ Các sinh vật sống trong hệ sinh thái biển cực kì phong phú. Chúng thường sẽ có có các hệ sinh vật sống như cá, ốc, sinh vật phù du vv.

• Hệ sinh thái nước ngọt:

Đây chính là một trong những hệ sinh thái nước tuy nhiên nhiên có mối quan hệ phức tạp hơn giữa các loài. Diện tích nước ngọt tuy thấp hơn nhưng mà hiện nay lại bị ô nhiễm khá nhiều và đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm.

• Hệ sinh thái nhân tạo:

Hệ sinh thái này dưới tác động của yếu tố con người mà được hình thành để phục vụ cho mục tiêu nào đó. Cấu trúc sinh thái vẫn chứa các yếu tố tự nhiên và các thành phần loài tồn tại và ảnh hưởng lẫn nhau. Từ đó, chúng được duy trì và phát triển dưới sự quản lý và kiểm soát của con người.

ĐẶC TRƯNG CỦA HỆ SINH THÁI

Hệ sinh thái là một tập hợp các thành phần sống vô cơ hữu cơ phong phú nhất. Chúng luân chuyển qua lại có tác động lẫn nhau và thường có những đặc điểm như sau:

• Vòng tuần hoàn vật chất

Hệ sinh thái có đặc điểm bởi vòng tuần hoàn vật chất. Các chất đi từ môi trường bên ngoài vào cơ thể sinh vật rồi thông qua chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái sẽ được truyền sang cho những sinh vật khác. Cuối cùng bị phân hủy và tạo thành các chất vô cơ ra môi trường. Đây là một vòng tuần hoàn về vật chất trong hệ sinh thái điển hình hiện nay.

• Sự luân chuyển các dòng năng lượng

Hiện nay các nguồn năng lượng được cung cấp cho hệ sinh thái sử dụng chủ yếu đến từ ánh sáng mặt trời. Nguồn năng lượng này khi đến với mặt đến sẽ chuyển dần thành nhiệt năng và giúp các sinh vật hấp thụ rồi chuyển hóa thành các dạng năng lượng khác. Khi động – thực vật chết, phần năng lượng dưới dạng hữu cơ ở cơ thể chúng sẽ được vi sinh vật phân hủy sử dụng, 90% thất thoát dạng nhiệt.

• Sự tiến hóa của hệ sinh thái

Hệ sinh thái luôn luôn vận động và không đứng yên tại chỗ. Chúng sẽ diễn ra quá trình cải tiến và nâng cao dần lên theo thời gian.

VAI TRÒ CỦA HỆ SINH THÁI

Có thể thấy được hệ sinh thái là một tổng hợp các yếu tố sống bao quanh chính chúng ta. Chúng có vai trò của hệ sinh thái

Giúp cung cấp nguồn nguyên liệu: Đây là một trong những vai trò chính của hệ sinh thái. Chúng cung cấp các nguyên liệu, tài nguyên trong tự nhiên để các loài sinh vật có thức ăn nước uống trong đó có cả con người. Khi xã hội loài người tiến bộ, nền kinh tế cũng nhờ vào việc khai thác nguyên liệu tài nguyên từ các hệ sinh thái khác nhau để thúc đẩy tăng gia sản xuất.

Hệ sinh thái có vai trò điều tiết một cách tự nhiên nhằm đảm bảo ổn định môi trường sống của con người và các hệ sinh thái khác. Vòng tuần hoàn năng lượng trong hệ sinh thái được luân chuyển khi đó tạo ra cân bằng hệ sinh thái tạo ra môi trường lý tưởng cho con người và sinh vật tồn tại và phát triển.

Hỗ trợ phòng chống thiên tai: Một hệ sinh thái lý tưởng còn có vai trò phòng chống thiên tai thảm họa tự nhiên. Các rặng san hô giúp hạn chế sóng thần. Các khu rừng rậm giúp đất không bị sạt lở và giúp giữ đất tơi xốp màu mỡ vv.

NHỮNG NGUYÊN NHÂN GÂY MẤT CÂN BẰNG HỆ SINH THÁI

• Nạn chặt phá rừng bừa bão khiến môi trường bị ảnh hưởng và dẫn đến mất cân bằng sinh thái. Nơi cư trú của các động thực vật bị ảnh hưởng và từ đó làm giảm chất lượng sống.
• Nạn săn bắt và đánh bắt quá mức các loại động thực vật khiến số lượng thực vậ bị suy giảm nghiêm trọng.
• Tình trạng xả thải ra môi trường các loại chất thải tự nhiên khiến mất cân bằng hệ sinh thái và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
• Các hoạt động xây dựng, phát triển hệ thống hạ tầng ngăn cản chu trình tuần hoàn tự nhiên như xây nhà máy thủy điện, phá rừng đầu nguồn,….

CÁC BIỆN PHÁP CẢI THIỆN HỆ SINH THÁI

Để có thể cải thiện được hệ sinh thái theo hướng tốt hơn thì bạn cũng nên áp dụng theo một số biện pháp đưa ra như sau:

• Trồng cây xanh nhiều chính là biện pháp giúp cải thiện hệ sinh thái một cách bền vững nhất.
• Có kế hoạch xây dựng kế hoạch khai thác hợp lý, bảo vệ nguồn tài nguyên rừng.
• Tiến hành bảo vệ bảo tồn cũng như xây dựng các khu bảo tồn tự nhiên như vườn quốc gia để nuôi dưỡng, bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm.
• Có kế hoạch xử lý chất thải sinh hoạt một cách hiệu quả nhất trước khi thải ra ao hồ sông.
• Bảo vệ hệ thống rừng ngập mặn.
• Hạn chế sử dụng các loại phân bón hóa học, thuốc trừ sâu làm ảnh hưởng tới hệ sinh thái nước.