Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt như ngày nay thì việc các doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều thách thức đến từ nhiều phía. Để có thể tạo được lợi thế cạnh tranh thì rất nhiều doanh nghiệp chọn lựa áp dụng những Hệ thống Quản lý theo tiêu chuẩn ISO nhằm giúp tạo ra lợi thế và sự khác biệt. Tại Việt Nam hai bộ tiêu chuẩn được áp dụng phổ biến nhiều nhất hiện nay chính là Tiêu chuẩn ISO 9001 và ISO 14001. Hai hệ thống quản lý này có điểm gì giống và khác nhau. Cùng Diendaniso.com đi tìm câu trả lời trong bài viết này.
Áp dụng ISO 9001:2015 và ISO 14001:2015 – Lợi ích kép cho Doanh Nghiệp !
Nội dung
HIỂU HƠN VỀ TIÊU CHUẨN ISO 9001 VÀ TIÊU CHUẨN ISO 14001
- ISO 9001: 2015 – Hệ thống Quản lý Chất lượng
Bộ tiêu chuẩn ISO 9001 là bộ tiêu chuản cơ bản làm nền tảng cho tất cả các hệ thống ISO hiện tại. Được tổ chức tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO ban hành nằm trong bộ tiêu chuẩn ISO 9000 về Hệ thống quản lý chất lượng và đóng vai trò cốt lõi trong hệ thống này.
Trải qua 5 lần chỉnh sửa và bổ sung thì phiên bản mới nhất hiện tại là ISO 9001:2015 tương đương với TCVN 9001:2015 do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành lấy việc đảm bảo chất lượng sản phẩm, dịch vụ, đáp ứng yêu cầu của khách hàng là hàng đầu.
- ISO 14001:2015 – Hệ thống Quản lý Môi trường
Tiêu chuẩn ISO 14001:2015 là tiêu chuẩn quốc tế về Hệ thống quản lý môi trường đầu tiên và bài bản nhất hiện nay. Hệ thống ISO 14001:2015 này có đưa ra những yêu cầu cho tổ chức nhằm xây dựng hệ thống quản lý môi trường một cách bài bản nhất.
Nhờ cách tiếp cận dựa trên rủi ro mà phiên bản mới ISO 14001:2015 giúp doanh nghiệp đo lường và cải thiện tác động của các hoạt động sản xuất, kinh doanh tới môi trường. Tại Việt Nam hệ thống ISO 14001:2015 tương đương với TCVN 14001:2015 do Bộ Khoa Học và Công Nghệ công bố.
ĐIỂM GIỐNG NHAU GIỮA TIÊU CHUẨN ISO 14001 VÀ TIÊU CHUẨN ISO 9001
- Về nguồn gốc và phạm vi thừa nhận
So sánh tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 thì Cả hai bộ Tiêu chuẩn ISO 9001 và ISO 14001 đều do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO soạn thảo và được công nhận trên phạm vi quốc tế.
- Về đối tượng áp dụng
Do là hệ thống quản lý nên hai bộ tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 đều có thể được áp dụng cho tất cả các đơn vị, công ty, tổ chức hoạt động trong mọi ngành nghề với mọi quy mô.
- Về cấu trúc cấp cao HLS
Qua nhiều lần sửa đổi và cập nhật thì hai hệ thống ISO 9001 và ISO 14001 hiện nay đều được xây dựng theo cấu trúc cấp cao (HLS – High Level Structure).
Hệ thống cấu trúc cấp cao này ra đời được áp dụng cho tất cả các hệ thống quản lý giúp doanh nghiệp có thể triển khai tiêu chuẩn một cách dễ dàng hơn và thuận tiện hơn khi tích hợp nhiều tiêu chuẩn trong một hệ thống.
Hai bộ tiêu chuẩn này đều có phần nội dung yêu cầu thể hiện qua 10 điều khoản chính. Trong đó, 3 điều khoản đầu mang tính chất giới thiệu và tổng quan chung, 7 điều khoản còn lại mới là những yêu cầu cốt lõi dành cho Hệ thống quản lý chất lượng (ISO 9001) và Hệ thống quản lý môi trường (ISO 14001). Danh mục 10 điều khoản cụ thể như sau:
- Điều khoản 1: Phạm vi áp dụng – Đặt ra phạm vi của tiêu chuẩn
- Điều khoản 2: Tài liệu viện dẫn – Danh sách các tài liệu viện dẫn cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn
- Điều khoản 3: Thuật ngữ và định nghĩa – Danh sách các thuật ngữ chung và định nghĩa của chúng
- Điều khoản 4: Bối cảnh của tổ chức – Các yêu cầu liên quan đến vấn đề bên trong hoặc bên ngoài ảnh hưởng tới tổ chức
- Điều khoản 5: Lãnh đạo – Đặt ra yêu cầu cho những người ở vị trí lãnh đạo cấp cao trong tổ chức
- Điều khoản 6: Hoạch định – Vạch ra cách tiếp cận mà tổ chức phải thực hiện khi lập kế hoạch để giải quyết các mối đe dọa và cơ hội; Đồng thời xác định các bước tổ chức phải làm để đảm bảo hệ thống quản lý tuân thủ theo yêu cầu
- Điều khoản 7: Hỗ trợ – Đưa ra các nguồn lực cần được cung cấp để hỗ trợ hệ thống quản lý
- Điều khoản 8: Thực hiện – Đặt ra cách xác định quy trình cần thiết cho hoạt động của tổ chức
- Điều khoản 9: Đánh giá kết quả hoạt động – Chi tiết về những gì tổ chức phải giám sát và báo cáo, bao gồm các yêu cầu về đánh giá nội bộ và đánh giá quản lý
- Điều khoản 10: Cải tiến – Liệt kê các yêu cầu để đối phó với sự không phù hợp và sự cố, gồm cả các hành động phải được thực hiện để kiểm soát, sửa chữa và đối phố với các hậu quả.
- Chu trình P-D-C-A
Hai hệ thống quản lý ISO 9001 và ISO 14001 đều được xây dựng dựa trên cơ sở tiếp cận là chu trình P-D-C-A. Chu trình P-D-C-A được sử dụng phổ biến trong các hệ thống quản lý. P-D-C-A bao gồm các quá trình lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và thay đổi được lặp đi lặp lại trong quản lý nhằm hướng tới cải tiến hiệu quả. Đối chiếu với nội dung của tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001, chu trình P-D-C-A tương đương với 7 điều khoản từ điều 4 đến điều 10 của hai bộ tiêu chuẩn. Các giai đoạn P-D-C-A được thể hiện cụ thể như sau:
- P (Plan – Hoạch định) tương ứng với nội dung của các điều khoản từ 4 đến 7, trong đó thực hiện nhiệm vụ thiết lập các mục tiêu của hệ thống, các quá trình và nguồn lực cần thiết để đạt kết quả phù hợp với mục đích của tiêu chuẩn
- D (Do – Thực hiện) tương ứng với điều khoản 8 của mỗi bộ tiêu chuẩn. theo đó những gì đã hoạch định cần được thực hiện
- C (Check – Kiểm tra) tương đương với nội dung của điều khoản 9 gồm hoạt động giám sát và đo lường (phân tích, đánh giá) các quá trình và sản phẩm đầu ra theo chính sách, mục tiêu, yêu cầu và báo cáo kết quả thực hiện
- A (Act – Hành động) tương ứng với điều khoản 10 là thực hiện các giải pháp cải tiến kết quả hoạt động khi cần thiết
- Tư duy dựa trên rủi ro
Như đã nói ở phần ban đầu thì cả hai hệ thống ISO 9001 và ISO 14001 đều thể hiện tư duy dựa trên rủi ro để vừa dự báo nguy cơ vừa nắm bắt cơ hội. Trên cơ sở đó giúp cho doanh nghiệp của bạn hạn chế được tối đa những sự ảnh hưởng tiêu cực của các sự cố phát sinh tới hệ thống giúp hỗ trợ tổ chức tìm ra nguyên nhân gốc rễ và đưa ra những phương hướng xử lý khắc phục kịp thời.
ĐIỂM KHÁC BIỆT GIỮA TIÊU CHUẨN ISO 9001 VÀ TIÊU CHUẨN ISO 14001
- Về chủ đề của tiêu chuẩn
Dù có cùng chung 10 điều khoản tương ứng với 10 yêu cầu theo cấu trúc bậc cao HLS nhưng bộ tiêu chuẩn ISO 14001 và ISO 9001 cũng lại tập trung vào những chủ đề khác nhau.
- ISO 9001:2015: Về quản lý chất lượng
- ISO 14001:2015: Về hệ thống quản lý môi trường.
- Về mục đích
Do nội dung 2 bộ tiêu chuẩn này khác nhau hướng tới một khía cạnh riêng lẻ nên mục đích của 2 tiêu chuẩn này cũng có sự khác nhau rõ ràng.
- Tiêu chuẩn ISO 14001 giúp doanh nghiệp kiểm soát và giảm thiểu các tác động của hoạt động sản xuất, kinh doanh tới môi trường.
- Tiêu chuẩn ISO 9001 tập trung vào việc nâng cao chất lượng nhằm tạo ra các sản phẩm, dịch vụ đáp ứng được các yêu cầu của khách hàng.
- Về đối tượng yêu cầu
Yêu cầu chính của hệ thống QLCL theo tiêu chuẩn ISO 9001 được xác định bởi khách hàng mặc dù nhu cầu của các bên liên quan vẫn được tính tới nhưng khách hàng mới là đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chất lượng và sản phẩm của dịch vụ. Do vậy mà yêu cầu chính của tiêu chuẩn ISO 9001 là đứng trên yêu cầu của khách hàng. Những yêu cầu khác nhau từ các khách hàng khác nhau làm cho hệ thống trở nên phức tạp hơn.
Hệ thống QLCL theo ISO 14001 lại rắc rối hơn một chút. Mặc dù khách hàng của bạn vẫn có thể quan tâm đến tác động môi trường tuy nhiên còn cần phải các bên liên quan cũng cần phải được cân nhắc. Nếu như các cơ quan chức năng, cộng đồng người dân địa phương và các nhóm hoạt động môi trường không hài lòng với hoạt động của doanh nghiệp thì quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Các yêu cầu này có thể phức tạp và thay đổi liên tục.
- Về nội dung điều khoản
Tuy đều có 10 điều khoản tương ứng với 10 yêu cầu khác nhau nên trong nội dung cụ thể của các điều khoản sẽ có những sự khác biệt rõ rệt.
Một số ví dụ minh chứng cho điều này có thể kể đến như điều khoản 6 (Lập kế hoạch) của ISO 14001 yêu cầu về khía cạnh môi trường, nghĩa vụ cần tuân thủ và hành động lập kế hoạch còn trong ISO 9001 thì đề cập tới hành động để giải quyết rủi ro và cơ hội. Trong Điều khoản 8 (Hoạt động) trong tiêu chuẩn ISO 14001 có nội dung về chuẩn bị và ứng phó khẩn cấp còn ISO 9001 lại đặt ra các yêu cầu đối với sản phẩm, dịch vụ. Hay như trong điều 9 (Đánh giá hiệu suất), ISO 14001 đánh giá sự tuân thủ pháp luật liên quan đến môi trường còn ISO 9001 thì xem xét sự hài lòng của khách hàng.
TÓM TẮT VẤN ĐỀ
Dù hai bộ tiêu chuẩn ISO 14001 và ISO 9001 là 2 bộ tiêu chuẩn cùng một tổ chức sáng lập ra nhưng giữa chúng lại có những mối quan hệ và điểm khác nhau riêng biệt. Trong khi ISO 9001 ra đời sớm và được coi như là nền tảng của các hệ thống quản lý khác sau này. Một khi tổ chức của bạn xây dựng bài bản và áp dụng tốt hệ thống ISO 9001 vào Doanh Nghiệp thì sẽ dễ dàng hơn trong việc áp dụng bộ tiêu chuẩn ISO 14001. Chính vì thế mà hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp đã xây dựng và áp dụng mô hình quản lý tích hợp dựa trên tiêu chuẩn ISO 14001 và ISO 9001 để nâng cao hiệu quả và sức mạnh của tổ chức.
